سؤال:

آیا حجاب مانع پیشرفت یک خانم در جامعه می شود؟

پاسخ:

هر چیزی که چیز دیگر را بپوشاند یا هر مانع و فاصله میان دو یا چند چیز را «حجاب» گویند.¹ حجاب، از نظر اصطلاح جدید، پوشش مخصوص زنان است و در اسلام به این معنا است که زنان در معاشرت با مردان مو و بدن خود را بپوشانند و به جلوه‌گری و خودنمایی نپردازند. حجاب به این معنا چندین بار در قرآن آمده است²:

یک بار در سوره احزاب آیه 53 خداوند در مورد زنان پیغمبر (صلی‌‎الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) می‌فرماید: «مِنْ وَراءِ حِجابٍ‏...»؛  یعنی چون از زنان پيغمبر متاعى خواستيد از پس پرده بخواهيد.  

بار دیگر در سوره نور آیه 31، در خصوص پوشيده بودن زن از نامحرم فرموده است: « «وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ ابْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ الَّا ما ظَهَرَ مِنْها وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى‏ جُيُوبِهِنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ الَّا...؛ و به زنان مؤمن بگو: ديدگان خويش را (از نگاه هوس آلود) فرو گيرند و دامان خويش را حفظ كنند و زيور خويش را آشكار نكنند، مگر آنچه پيداست و مقنعه‏‌هاى خويش بر گريبانها بيندازند و زيور خويش را آشكار نكنند مگر برای...»

و همچنین در سوره احزاب آیه 59 به طور عمومی نیز خداوند می‌فرماید: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلابِيبِهِنَّ ذلِكَ أَدْنى‏ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ...؛ اى پيامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو جلباب‌ها (روسرى‏‌هاى بلند) خود را بر خويش فرو افكنند، اين كار براى اينكه (از كنيزان و آلودگان) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند بهتر است... .»

چرا خداوند حجاب را بر خانمها واجب کرده است؟ آیا حجاب مانعی برای پیشرفت خانم در جوامع بشری نیست؟

فلسفه پوشش در اسلام را می‌توان از جنبه‌های گوناگون بررسی کرد و برای تأیید و تأکید بیشتر از مثال‌های نقض کمک گرفت:

1ـ فطری

خداوند حکیم، انسان را به گونه‌ای آفریده که میل به برخی امور را به صورت درونی و فطری دارد. این امور فطری، ابزاری برای رسیدن به کمال حقیقی و سعادت واقعی وی هستند.³ میل به پوشش و حجاب نیز یکی از امور فطری است که نه تنها بانوان بلکه آقایان نیز از آن برخوردارند، اما از آنجایی که ویژگی های جسمی این دو صنف از انسان(مذکر و مؤنث) با یکدیگر متفاوت است⁴ این میل فطری در خانمها نسبت به آقایان شدیدتر بوده و اسلام نیز به مقتضای فطرت بانوان، محدودۀ پوشش و حجاب را برای آنها بیشتر از آقایان مشخص کرده است تا بدین وسیله راه پیشرفت و ترقی برای شان فراهم شود.

عوامل متعددی موجب خاموش شدن ندای فطرت و غفلت از آن می‌گردد، میل به پوشش، ثمرۀ حیا است؛ حیایی که در روایات اسلامی همراه و قرین عقل قرار داده شده است⁵؛  بنابراین اگر به هر دلیلی نور عقل کمرنگ گردد⁶ و شهوت غالب شود بی حیایی و به دنبال آن بی عفتی بروز می‌کند. عفت، حالتی درونی است که مانع غلبۀ شهوت بر انسان می‌شود⁷ و زمینۀ گرایش به پوشش و حجاب را فراهم می‌سازد. از نظر اسلام، حجاب هم شامل پوشش ظاهری و هم تقوا و عفاف درونی است.⁸ عفاف از فطرت سرچشمه می‌گیرد و بهترین عامل برای کنترل اعمال و رفتار است⁹ و مصادیق مختلفی از جمله عفت در کلام، عفت در نگاه، عفت در راه رفتن، عفت در پوشش ظاهری و ... را شامل می‌شود. رابطه میان عفاف و حجاب را می‌توان بدین گونه ترسیم کرد که هر عفافی حجاب است،  ولی هر حجابی عفاف نیست، پس اگر کسی با داشتن پوشش ظاهری به تبَرّج و خودنمایی بپردازد، حکم حجاب را رعایت نکرده است.

داستان رانده شدن آدم ابوالبشر و همسرش حوا (علیهماالسلام) به خوبی فطری بودن حجاب را نشان می‌دهد؛ زیرا هنگامی که آنها از میوۀ ممنوعه خوردند و به عریان بودن خود پی بردند به دنبال چیزی می‌گشتند که خود را با آن بپوشانند¹⁰ و همچنین تمام امت های قبل از اسلام، مانند زرتشتیان، براهمه، بودائیان، یهودیان، مسیحیان و اعراب به مسأله پوشش خصوصا برای زنان توجه ویژه داشتند.¹¹

2ـ  روانى

 اگر میان زن و مرد حریمی نبوده به نحوی که دارای آزادی و معاشرت های بی بند و بار باشند، هيجان‌ها و التهاب‌هاى جنسى شان زیاد می‌شود وبه دلیل اینکه غريزه جنسى، غريزه‌‏اى نيرومند، عميق و دريا صفت است، هر چه بيشتر اطاعت شود، سركش‌‏تر مى‏‌شود، همچون آتش كه هر چه بيشتر به آن هيزم دهند، شعله‏‌ورتر مى‌‏گردد¹².

اسلام به قدرت عجیب اين غريزه آتشين توجه كامل كرده و تدابير لازم را براى تعديل آن انديشيده است. از طرفى به زنان و مردان دستور مى‌‏دهد كه در معاشرت‌ها از نگاه و چشم‏‌چرانى بپرهيزند¹³؛ زیرا نگاه، اولين قدم به سوى اين ورطه هولناك است و بعد بخصوص به زنان دستور مى‏‌دهد كه بدن، زينت‌ها و زيبايي‌هاى خود را از مردان بيگانه بپوشند و در اجتماع به جلوه‌‏گرى و دلربايى نپردازند¹⁴ تا باب استفاده جنسى در اجتماع و خارج از خانواده بسته بماند؛ زیرا اگر اين باب باز شود، به علت نامحدود بودن تقاضا و انجام ناشدنى بودن آن، منجر به احساس محروميت و شكست و اختلالات روحى و بيماريهاى روانى مى‏‌گردد.¹⁵

3ـ خانوادگى:

تحکیم پیوند خانواده و صمیمیت بین زن و شوهر در صورتی با موفقیت انجام می‌شود که لذت‌جویی و بهره برداری جنسی در محیط خانواده باشد؛ بدین منظور حجاب و پوشش در خارج از خانه برای جلوگیری از کامجویی نامحرمان واجب است.¹⁶

4ـ اجتماعى:

 اگر خواسته‌های جنسى از محيط خانه به اجتماع کشانده شود، نيروى كار و فعاليت را ضعيف مى‏‌كند. جامعه‌‏اى كه محيط كارى‌اش به لذت‌‏جويي‌هاى شهوانى آلوده باشد و زنان با آرايش‌هاى مهيّج و محرّك، به جلوه‌گری مقابل همکاران آقا بپردازند، افراد بيش از آنكه به فكر كار و وظيفه باشند، در فكرهاى ديگر خواهند بود.¹⁷

5ـ  ارزشى و احترام زن:

دین مبین اسلام به ارزش و احترام زن در اجتماع اهمیت داده و با قرار دادن پوشش و ايجاد حريم براى زن شأنیت انسانی وی را حفظ کرده است تابدین وسیله، کالا و ابزاری براى خوشگذرانی هوسبازان نباشد¹⁸ و از مزاحمت افراد سبک سر در أمان بماند. زن هر اندازه متين‌‏تر، باوقارتر و عفيف‌تر حركت كند و از خودنمايى و خودآرايى در اجتماع بپرهيزد، بر احترامش افزوده مى‌‏گردد ¹⁹و اگر توجهی هم به آنها باشد، احترام نیست، بلکه سوء استفاده و بهره برداری غیرمستقیم است.

6ـ  عبادی

هرگاه انسان به عبودیت و بندگی خود واقف باشد با جان و دل و بدون چون و چرا به فرامین معبود خود عمل می‌کند. حجاب از فرامین الهی است که حق الله محسوب می‌شود نه حق زن و یا شوهرش  یا سایر اعضای خانواده که رضایت آنها مجوزی برای بی‌حجابی باشد. آیه الله جوادی آملی در این باره می‌فرماید:«حرمت زن نه اختصاص به خود زن دارد نه شوهر و نه ويژه برادر و فرزندانش مي‏باشد، همه اينها اگر رضايت بدهند قرآن راضي نخواهد بود، چون حرمت زن و حيثيت زن به عنوان حق ‏اللَّه مطرح است و خداي سبحان زن را با سرمايه عاطفه آفريد كه معلّم رقّت باشد و پيام عاطفه بياورد، اگر جامعه‏‌اي اين درس رقّت و عاطفه را ترك نمودند و به دنبال غريزه و شهوت رفتند به همان فسادي مبتلا مي‏‌شوند كه در غرب ظهور كرده است».²⁰

نتیجه:

با توجه به پاسخ‌های فوق روشن می‌گردد:

1. حجاب و پوشش برای زن نه تنها هیچ مانعیتی برای فعالیت های اجتماعی او ندارد بلکه موجب حفظ شخصیت انسانی اش می‌گردد.

2. روی آوردن به پوشش و لباس، امری درونی و فطری انسان است، رعایت آن موجب سلامت، نشاط و پویایی جامعه و استحکام خانواده می‌شود.

برای اطلاعات بیشتر به منابع زیر رجوع شود:

1. شهريار تهرانى؛ آيا حجاب ضرورت دارد؟، 2. محسن قرائتى و محمد محمدى‏اشتهاردى؛ پوشش زن در اسلام، 3. مهدى مهريزى؛ حجاب، 4. على محمدى آشنايى؛ حجاب در اديان الهى، 5. محمدرضا اكبرى؛ حجاب در عصر ما، 6. مقالات كنگره اسلام و زن؛ حجاب و آزادى، 7. محمد مهدى شمس‏الدين؛ حدود پوشش و نگاه در اسلام، 8. رسول جعفريان؛ رسائل حجابيه، 9. مرتضى مطهرى، مسئله حجاب.

پی نوشت ها: