پرسش: چرا مراسم اربعین هر ساله فقط برای امام حسین‌علیه‌السلام برگزار می‌شود؛ اما برای سایر ائمه‌علیهم‌السلام و بزرگان انجام نمی‌شود؟

برگزاری مراسم چهلم برای یادبود بزرگان دین تا پیش از شهادت امام حسین‌علیه‌السلام در منابع گزارش نشده است. درباره اینکه چرا در فرهنگ شیعه، برای معصومان‌علیهم‌السلام و بزرگان تنها به برگزاری سالگرد شهادت یا رحلت اکتفا می‌شود؛ اما برای امام حسین‌علیه‌السلام، علاوه بر روز عاشورا، هر ساله در اربعین شهادت نیز مراسم عزاداری برگزار می‌شود؛ توجه به چند نکته حائز اهمیت است:

1- اربعين شهادت سيدالشهداء‌علیه‌السلام با بيستم صفر مصادف است. به لحاظ تاریخی، وقوع چند رخداد در این روز گزارش شده است: الف) رسیدن اولین زائر؛ یعنی جابر به مرقد امام حسین‌علیه‌السلام در کربلا؛¹ ب) ملحق ساختن سرهای مبارک شهدا به پیکرهای‌شان، بنابر نظر مشهور علمای امامیه؛² ج) بازگشت اسرا از شام به کربلا در بیستم صفر همان سال³.⁴

2- هر چند سایر معصومین‌علیهم‌السلام نیز در راه اعتلای اسلام به شهادت رسیدند؛ اما جریان شهادت امام حسین‌علیه‌السلام ویژگی‌های خاصی دارد. حضرت سیدالشهدا‌علیه‌السلام برای حفظ اسلام و ارزش‌های دینی، به همراه اعضای خانواده و یاران‌شان با فجیع‌ترین وضع به شهادت رسیدند و بازماندگان آنان به اسارت رفتند. بنا به روایت امام صادق‌عليه‌السلام، پس از مسموم شدن امام حسن‌عليه‌السلام، امام حسین‌عليه‌السلام به حضور ایشان رسید. هنگامى كه چشم امام حسين‌عليه‌السلام به برادر افتاد گريست. امام حسن‌عليه‌السلام پرسيد: چرا گريه مى‌‏كنى؟ امام حسين‌عليه‌السلام فرمود: «گريه‏‌ام به خاطر آن مصائبى است كه بر تو وارد مى‏‌شود.» امام حسن‌عليه‌السلام فرمود: آنچه بر من وارد شود زهرى است كه آن را به من مى‏‌خورانند، و به وسيله آن كشته مى‌‏شوم؛ وَ لكِن لا يَوم‏ كَيَومَكَ‏ يا أَبا عَبدِ اللَّه، .... ولى اى ابا عبد اللَّه هيچ روزى به سختى روز (شهادت) تو نيست، .... تو را محاصره كنند، در حالى كه ادّعا مى‌‏كنند از امّت جدّ ما محمّد‌صلی‌اللَّه‌عليه‌آله هستند، خود را به اسلام نسبت مى‏‌دهند، همه آنها خود را براى كشتن و ريختن خونت، بى‏‌احترامى به حريمت و به اسارت گرفتن اهل بيت و غارت خيامت آماده كرده‏‌اند ....».⁵

3- شخصیت امام حسین‌علیه‌السلام به عنوان نماد مقاومت و آمر به معروف و ناهی از منکر در برابر حکومت یزید که خواهان براندازی علنی اسلام بود، مطرح است. در سیره معصومین‌علیهم‌السلام نیز توجه خاصی به بزرگداشت و زنده نگه‌داشتن اهداف حسینی در قالب برگزاری مراسم‌های مختلف از جمله زیارت شده است. صدور زیارت‌ها و ادعیه مخصوص در ایام مختلف از دور و نزدیک، همچون توصیه به زیارت امام حسین‌علیه‌السلام در شب‌های جمعه، نیمه رجب، نیمه شعبان، شب‌های قدر، عید فطر و قربان از جمله این موارد است.⁶ علاوه بر ایام خاص مذکور، معصومین‌علیهم‌السلام، عنایت خاصی به برگزاری مراسم اربعین داشته‌اند. امام عسکری‌علیه‌السلام علاوه بر مستحب دانستن زیارت اربعین، یکی از پنج علامت مؤمن را زیارت امام حسین‌علیه‌السلام در روز اربعین می‌دانند.⁷ همچنین از سوی امام صادق‌علیه‌السلام زیارت‌نامه خاصی برای امام حسین‌علیه‌السلام در روز اربعین صادر شده است.⁸

با توجه به نکات مذکور می‌توان به این نتیجه رسید که ویژگی منحصر به فرد نحوه شهادت امام حسین‌علیه‌السلام، همزمانی چهلم شهادت ایشان با وقایعی خاص همچون احتمال بازگشت اسرا به کربلا در اربعین همان سال، ملحق شدن سر مطهر شهدا به پیکرهای مبارک و مهم‌تر از همه، تبعیت از تأکید خاص معصومین‌علیهم‌السلام در برگزاری مراسم اربعین سیدالشهداء‌علیه‌السلام از دلایلی است که هر ساله عزاداری اربعین به صورت پرشکوه فقط برای این امام بزرگوار برگزار می‌شود. این در حالی است که چنين سفارشي درباره هيچ يک از معصومان‌علیهم‌السلام دیگر وجود ندارد. دشمنان دین با به شهادت رساندن ایشان سعی در خاموش کردن دین اسلام داشتند؛ اما این خیال باطلی است و همیشه نتیجه‌ای معکوس داشته است.

پی‌نوشت: